Άγιος Βενέδικτος εκ Νουρσίας, ιδρυτής του Δυτικού Μοναχισμού και αδελφός της Αγίας Σχολαστικής. Ημέρα Μνήμης: 14 Μαρτίου.
Ἄγξας λογισμοῖς, ὡς χαλινοῖς, πᾶν πάθος.
Ζωῆς χαλινοὺς Βενέδικτος ἐκπτύει.
Οὔλυμπον Βενέδικτος ἔβη δεκάτῃ γε τετάρτῃ.
Ο Άγιος Βενέδικτος ο εκ Νουρσίας (~480-547) ήταν ο ιδρυτής του τάγματος των Βενεδικτίνων μοναχών και, γενικότερα, του δυτικού μοναχισμού.
Η μοναδική αυθεντική βιογραφία του Αγίου Βενέδικτου περιλαμβάνεται στο δεύτερο βιβλίο του Πάπα Αγίου Γρηγορίου Α' του Διαλόγου (τιμάται 12 Μαρτίου) με τίτλο Διάλογοι, όπου περιγράφονται θαύματά του και δίνεται μια χρονολογική σειρά στη σταδιοδρομία του, το οποίο μεταφράστηκε στα ελληνικά από τον πάπα Ζαχαρία, Έλληνα από την Καλαβρία.
Επίσης ένα κεφάλαιο στο περίφημο έργο Χρυσός Θρύλος (ή Συναξάρια Αγίων, λατινικά: Legenda Aurea, Legenda Sanctorum) του αφιερώνει και ο Ιάκωβος του Βαράτζινε.
Ο Βενέδικτος γεννήθηκε στη Νουρσία (σημερινή Νόρτσια) της Ούμπρια στην Ιταλία. Ο πατέρας του ήταν ευγενής Ρωμαίος της πόλης και είχε μια δίδυμη αδερφή, την Αγία Σχολαστική (τιμάται 10 Φεβρουαρίου). Οι γονείς του, Ευτρόπιος και Αβουνδαντία, φροντίζοντας για την άριστη κατάρτησή του, έστειλαν το γιο τους με συνοδεία τροφού στη Ρώμη. Οι σπουδές εκεί θα του εξασφάλιζαν τη γνώση της ρητορικής ή και του δικαίου, αφού αυτή την κατεύθυνση ακολουθούσαν οι νέοι της αριστοκρατικής καταγωγής του Βενέδικτου. Η ολοκλήρωση των σπουδών και η κοινωνική του καταγωγή θα του άνοιγαν τις πύλες στα ανώτατα αξιώματα της επαρχίας του ή και της ίδιας της Ρώμης. Το επίπεδο σπουδών δεν μπορούσε να καλύψει την θρησκευτική ευαισθησία του και προτιμά να μείνει «επιστημονικά άσοφος και αμαθής». Οι διάφορες πηγές διχάζονται ως προς την ηλικία κατά την οποία έγινε αυτό, καθώς κάποιες αναφέρουν ότι ο Βενέδικτος ήταν 14 ετών τότε. Ωστόσο, μια τέτοια κίνηση και απόφαση υποδεικνύει ένα χαρακτήρα πιο ώριμο και πιο μορφωμένο, οπότε υποθέτουν ότι ήταν περίπου 19-20 ετών όταν έφυγε από την οικογένειά του και τελείωσε τις ανώτερες σπουδές του. Όπως αναφέρει και ο Πάπας Άγιος Γρηγόριος Α' ο Διάλογος:
Ήταν ένας άνθρωπος με αξιοσέβαστη ζωή, ευλογημένος και στη χάρη και στο όνομα (αυτό σημαίνει Benedictus στα λατινικά). Από τα νεανικά του χρόνια, είχε το μυαλό ηλικιωμένου ανθρώπου: η ηλικία του ήταν κατώτερη της αρετής του. Απαξίωνε τις μάταιες απολαύσεις, και παρόλο που θα μπορούσε ελεύθερα να εκμεταλλευτεί την περιουσία και τα αγαθά της οικογένειάς του, δε βρήκε καμία αξία σε αυτά ή όποια ματαιότητα.
Ο Βενέδικτος αποσύρθηκε στο Ενφίντε και σε μια σπηλιά στο Σουμπιάκο έζησε σαν ερημίτης για τρία χρόνια. Περιβλήθηκε το μοναχικό ράσο από τον Ρωμανό, μοναχό ενός γειτονικού μοναστηριού υπό τον ηγούμενο Θεόδοτο.
Επειδή η φήμη του είχε εξαπλωθεί λόγω της γεμάτης αγιότητα ζωής του στα γύρω μέρη, μετά το θάνατο του ηγούμενου της γειτονικής μονής του Βικοβάρο, κλήθηκε να τον αντικαταστήσει αλλά οι μοναχοί γρήγορα αντέδρασαν λόγω της αυστηρής ασκήσεως, στην οποία τους υπέβαλε και ζήτησαν να τον δηλητηριάσουν. Εγκατέλειψε τη μονή απογοητευμένος και επέστρεψε στο ερημητήριό του. Εκεί διέμεινε αρκετό χρονικό διάστημα όπου άρχισε να συγεντρώνει πλήθος μαθητών και δημιουργήθηκε επιτακτική η ανάγκη οικοδόμησης μοναστηριών. Για το σκοπό αυτό οικοδόμησε δώδεκα μοναστήρια και τα επάνδρωσε με δώδεκα μοναχούς το καθένα, ενώ κράτησε ορισμένους από τους μαθητές μαζί του. Δεν είναι ξεκάθαρο αν επεδίωκε να ιδρύσει ένα θρησκευτικό τάγμα: μάλλον περισσότερο ένα σύνολο αυτόνομων κοινοτήτων. Από τη στιγμή αυτή εγκαταλείπει την ερημητική ζωή κατά το πρώτυπο του Αγίου Αντωνίου και περνά στην κοινοβιακή εμπειρία πλησιάζοντας την παχωμιανή εμπειρία.
Μετά τη διαμάχη του με τοπικό ιερέα, το 529 κατέφυγε στο Μόντε Κασίνο και ίδρυσε ένα αββαείο στα ερείπια ενός αρχαίου ναού αφιερωμένου στον Απόλλωνα.
Αντιλαμβανόμενος την πρακτική δυσκολία του παχωμιανού προτύπου, υιοθετεί εκείνο του Μεγάλου Βασιλείου. Πιστεύει πως είναι περισσότερο πρόσφορη η δημιουργία ενός μοναστηριού αυτόνομου, μικρού ή μεγάλου, που να καλύπτει από μόνο του τις οικονομικές, θρησκευτικές, ιερουργικές και πειθαρχικές ανάγκες. Με βάση αυτές τις ιδέες προχώρησε στη ίδρυση και οργάνωση εκεί μοναστηριού, καθώς και στη σύνταξη του περίφημου Κανόνα του το 540.
Με την ίδρυση των μοναστηριών, χτίστηκαν και σχολεία για παιδιά, όπου πολλές ευγενείς ρωμαϊκές οικογένειες έστελναν εκεί τους γιους τους από τους οποίους οι πιο γνωστοί ήταν ο Άγιος Πλακίδας και ο Άγιος Μαύρος.
Πέθανε το 547, ενώ η ημερομηνία θανάτου του είναι κατά προσέγγιση η 21η Μαρτίου.
Το σημαντικότερα επίτευγμα του Βενέδικτου ήταν ο Κανόνας του, ο οποίος εκτυπώθηκε στο Παρίσι το 1734. Εκεί καταγράφει τις διοικητικές και πνευματικές ευθύνες που έχει μια κοινότητα μοναχών που δρα κάτω από την καθοδήγηση ενός ηγούμενου, ενώ όλο το έργο του διέπεται από ένα πνεύμα ισορροπίας, ταπεινοφροσύνης και επιείκειας, κάτι που ώθησε στην αποδοχή και υιοθέτηση του Κανόνα από τις περισσότερες θρησκευτικές κοινότητες κατά τον Μεσαίωνα, οι οποίες αντικατέστησαν τα κοινόβια. Γι' αυτό το λόγο, συχνά ο Άγιος Βενέδικτος αποκαλείται ιδρυτής του δυτικού χριστιανικού μοναστικού βίου. Επίσης, οι αρχές του Μεσαίωνα αποκαλούνταν Βενεδίκτεια περίοδος.
Ωστόσο, αναφέρεται ότι άσκησε επίσης κάποια επιρροή και στην Ανατολή, η οποία τον γνώρισε μέσω των Διαλόγων του Αγίου Γρηγόριου του Μεγάλου, του Διαλόγου οι οποίοι μεταφράστηκαν στα ελληνικά από τον Πάπα Άγιο Ζαχαρία (741-742) (τιμάται 15 Μαρτίου) . Τη σπουδαιότητα αυτών των κειμένων επισημαίνει στη Μυριόβιβλόν του και ο Μέγας Φώτιος (τιμάται 6 Φεβρουαρίου). Επίσης χρησιμοποιήθηκε και από τον Άγιο Αθανάσιο τον Αθωνίτη (τιμάται 5 Ιουλίου) τον 10ο αιώνα. Στην υμνογραφία της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας υπάρχει Απολυτίκιο και Κοντάκιο και Μεγαλυνάριο που συνέθεσε ο υμνογράφος Γεράσιμος ο Αθωνίτης.
Τα λείψανα του Αγίου Βενέδικτου φυλάσσονται στην κρύπτη του Αββαείου Saint-Benoît-sur-Loire, κοντά στην Ορλεάνη της Γαλλίας.
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος α’. Τῆς ἐρήμου πολίτης.
Τὴν φερώνυμον κλῆσιν ἀληθεύουσαν ἔδειξας, τοῖς ἀσκητικοῖς σου ἀγῶσι, θεοφόρε Βενέδικτε· υἱός γὰρ εὐλογίας τεθηλώς, ἀρχέτυπον ἐγένου καὶ κανών, τοῖς ἐκ πόθου μιμουμένοις τὴν σὴν ζωήν, καὶ ὁμοφώνως κράζουσι· δόξα τῷ δεδωκότι σοι ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ, πᾶσιν ἰάματα.
Κοντάκιον
Ἦχος πλ. δ’. Τῇ ὑπερμάχῳ.
Ἀνατολῆς τῆς νοητῆς φωστὴρ γενόμενος τῶν ἐν τῇ Δύσει Μοναστῶν ὤφθης διδάσκαλος διά βίου τε καὶ λόγου τούτους παιδεύων. Ἀλλ᾽ ἱδρῶσι τῶν λαμπρῶν κατορθωμάτων σου τῶν παθῶν ἡμῶν τὸν ρύπον ἀποκάθαρον τῶν βοώντων σοι, χαίροις Πάτερ Βενέδικτε.
Ἄγξας λογισμοῖς, ὡς χαλινοῖς, πᾶν πάθος.
Ζωῆς χαλινοὺς Βενέδικτος ἐκπτύει.
Οὔλυμπον Βενέδικτος ἔβη δεκάτῃ γε τετάρτῃ.
Ο Άγιος Βενέδικτος ο εκ Νουρσίας (~480-547) ήταν ο ιδρυτής του τάγματος των Βενεδικτίνων μοναχών και, γενικότερα, του δυτικού μοναχισμού.
Η μοναδική αυθεντική βιογραφία του Αγίου Βενέδικτου περιλαμβάνεται στο δεύτερο βιβλίο του Πάπα Αγίου Γρηγορίου Α' του Διαλόγου (τιμάται 12 Μαρτίου) με τίτλο Διάλογοι, όπου περιγράφονται θαύματά του και δίνεται μια χρονολογική σειρά στη σταδιοδρομία του, το οποίο μεταφράστηκε στα ελληνικά από τον πάπα Ζαχαρία, Έλληνα από την Καλαβρία.
Επίσης ένα κεφάλαιο στο περίφημο έργο Χρυσός Θρύλος (ή Συναξάρια Αγίων, λατινικά: Legenda Aurea, Legenda Sanctorum) του αφιερώνει και ο Ιάκωβος του Βαράτζινε.
Ο Βενέδικτος γεννήθηκε στη Νουρσία (σημερινή Νόρτσια) της Ούμπρια στην Ιταλία. Ο πατέρας του ήταν ευγενής Ρωμαίος της πόλης και είχε μια δίδυμη αδερφή, την Αγία Σχολαστική (τιμάται 10 Φεβρουαρίου). Οι γονείς του, Ευτρόπιος και Αβουνδαντία, φροντίζοντας για την άριστη κατάρτησή του, έστειλαν το γιο τους με συνοδεία τροφού στη Ρώμη. Οι σπουδές εκεί θα του εξασφάλιζαν τη γνώση της ρητορικής ή και του δικαίου, αφού αυτή την κατεύθυνση ακολουθούσαν οι νέοι της αριστοκρατικής καταγωγής του Βενέδικτου. Η ολοκλήρωση των σπουδών και η κοινωνική του καταγωγή θα του άνοιγαν τις πύλες στα ανώτατα αξιώματα της επαρχίας του ή και της ίδιας της Ρώμης. Το επίπεδο σπουδών δεν μπορούσε να καλύψει την θρησκευτική ευαισθησία του και προτιμά να μείνει «επιστημονικά άσοφος και αμαθής». Οι διάφορες πηγές διχάζονται ως προς την ηλικία κατά την οποία έγινε αυτό, καθώς κάποιες αναφέρουν ότι ο Βενέδικτος ήταν 14 ετών τότε. Ωστόσο, μια τέτοια κίνηση και απόφαση υποδεικνύει ένα χαρακτήρα πιο ώριμο και πιο μορφωμένο, οπότε υποθέτουν ότι ήταν περίπου 19-20 ετών όταν έφυγε από την οικογένειά του και τελείωσε τις ανώτερες σπουδές του. Όπως αναφέρει και ο Πάπας Άγιος Γρηγόριος Α' ο Διάλογος:
Ήταν ένας άνθρωπος με αξιοσέβαστη ζωή, ευλογημένος και στη χάρη και στο όνομα (αυτό σημαίνει Benedictus στα λατινικά). Από τα νεανικά του χρόνια, είχε το μυαλό ηλικιωμένου ανθρώπου: η ηλικία του ήταν κατώτερη της αρετής του. Απαξίωνε τις μάταιες απολαύσεις, και παρόλο που θα μπορούσε ελεύθερα να εκμεταλλευτεί την περιουσία και τα αγαθά της οικογένειάς του, δε βρήκε καμία αξία σε αυτά ή όποια ματαιότητα.
Ο Βενέδικτος αποσύρθηκε στο Ενφίντε και σε μια σπηλιά στο Σουμπιάκο έζησε σαν ερημίτης για τρία χρόνια. Περιβλήθηκε το μοναχικό ράσο από τον Ρωμανό, μοναχό ενός γειτονικού μοναστηριού υπό τον ηγούμενο Θεόδοτο.
Επειδή η φήμη του είχε εξαπλωθεί λόγω της γεμάτης αγιότητα ζωής του στα γύρω μέρη, μετά το θάνατο του ηγούμενου της γειτονικής μονής του Βικοβάρο, κλήθηκε να τον αντικαταστήσει αλλά οι μοναχοί γρήγορα αντέδρασαν λόγω της αυστηρής ασκήσεως, στην οποία τους υπέβαλε και ζήτησαν να τον δηλητηριάσουν. Εγκατέλειψε τη μονή απογοητευμένος και επέστρεψε στο ερημητήριό του. Εκεί διέμεινε αρκετό χρονικό διάστημα όπου άρχισε να συγεντρώνει πλήθος μαθητών και δημιουργήθηκε επιτακτική η ανάγκη οικοδόμησης μοναστηριών. Για το σκοπό αυτό οικοδόμησε δώδεκα μοναστήρια και τα επάνδρωσε με δώδεκα μοναχούς το καθένα, ενώ κράτησε ορισμένους από τους μαθητές μαζί του. Δεν είναι ξεκάθαρο αν επεδίωκε να ιδρύσει ένα θρησκευτικό τάγμα: μάλλον περισσότερο ένα σύνολο αυτόνομων κοινοτήτων. Από τη στιγμή αυτή εγκαταλείπει την ερημητική ζωή κατά το πρώτυπο του Αγίου Αντωνίου και περνά στην κοινοβιακή εμπειρία πλησιάζοντας την παχωμιανή εμπειρία.
Μετά τη διαμάχη του με τοπικό ιερέα, το 529 κατέφυγε στο Μόντε Κασίνο και ίδρυσε ένα αββαείο στα ερείπια ενός αρχαίου ναού αφιερωμένου στον Απόλλωνα.
Αντιλαμβανόμενος την πρακτική δυσκολία του παχωμιανού προτύπου, υιοθετεί εκείνο του Μεγάλου Βασιλείου. Πιστεύει πως είναι περισσότερο πρόσφορη η δημιουργία ενός μοναστηριού αυτόνομου, μικρού ή μεγάλου, που να καλύπτει από μόνο του τις οικονομικές, θρησκευτικές, ιερουργικές και πειθαρχικές ανάγκες. Με βάση αυτές τις ιδέες προχώρησε στη ίδρυση και οργάνωση εκεί μοναστηριού, καθώς και στη σύνταξη του περίφημου Κανόνα του το 540.
Με την ίδρυση των μοναστηριών, χτίστηκαν και σχολεία για παιδιά, όπου πολλές ευγενείς ρωμαϊκές οικογένειες έστελναν εκεί τους γιους τους από τους οποίους οι πιο γνωστοί ήταν ο Άγιος Πλακίδας και ο Άγιος Μαύρος.
Πέθανε το 547, ενώ η ημερομηνία θανάτου του είναι κατά προσέγγιση η 21η Μαρτίου.
Το σημαντικότερα επίτευγμα του Βενέδικτου ήταν ο Κανόνας του, ο οποίος εκτυπώθηκε στο Παρίσι το 1734. Εκεί καταγράφει τις διοικητικές και πνευματικές ευθύνες που έχει μια κοινότητα μοναχών που δρα κάτω από την καθοδήγηση ενός ηγούμενου, ενώ όλο το έργο του διέπεται από ένα πνεύμα ισορροπίας, ταπεινοφροσύνης και επιείκειας, κάτι που ώθησε στην αποδοχή και υιοθέτηση του Κανόνα από τις περισσότερες θρησκευτικές κοινότητες κατά τον Μεσαίωνα, οι οποίες αντικατέστησαν τα κοινόβια. Γι' αυτό το λόγο, συχνά ο Άγιος Βενέδικτος αποκαλείται ιδρυτής του δυτικού χριστιανικού μοναστικού βίου. Επίσης, οι αρχές του Μεσαίωνα αποκαλούνταν Βενεδίκτεια περίοδος.
Ωστόσο, αναφέρεται ότι άσκησε επίσης κάποια επιρροή και στην Ανατολή, η οποία τον γνώρισε μέσω των Διαλόγων του Αγίου Γρηγόριου του Μεγάλου, του Διαλόγου οι οποίοι μεταφράστηκαν στα ελληνικά από τον Πάπα Άγιο Ζαχαρία (741-742) (τιμάται 15 Μαρτίου) . Τη σπουδαιότητα αυτών των κειμένων επισημαίνει στη Μυριόβιβλόν του και ο Μέγας Φώτιος (τιμάται 6 Φεβρουαρίου). Επίσης χρησιμοποιήθηκε και από τον Άγιο Αθανάσιο τον Αθωνίτη (τιμάται 5 Ιουλίου) τον 10ο αιώνα. Στην υμνογραφία της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας υπάρχει Απολυτίκιο και Κοντάκιο και Μεγαλυνάριο που συνέθεσε ο υμνογράφος Γεράσιμος ο Αθωνίτης.
Τα λείψανα του Αγίου Βενέδικτου φυλάσσονται στην κρύπτη του Αββαείου Saint-Benoît-sur-Loire, κοντά στην Ορλεάνη της Γαλλίας.
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος α’. Τῆς ἐρήμου πολίτης.
Τὴν φερώνυμον κλῆσιν ἀληθεύουσαν ἔδειξας, τοῖς ἀσκητικοῖς σου ἀγῶσι, θεοφόρε Βενέδικτε· υἱός γὰρ εὐλογίας τεθηλώς, ἀρχέτυπον ἐγένου καὶ κανών, τοῖς ἐκ πόθου μιμουμένοις τὴν σὴν ζωήν, καὶ ὁμοφώνως κράζουσι· δόξα τῷ δεδωκότι σοι ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ, πᾶσιν ἰάματα.
Κοντάκιον
Ἦχος πλ. δ’. Τῇ ὑπερμάχῳ.
Ἀνατολῆς τῆς νοητῆς φωστὴρ γενόμενος τῶν ἐν τῇ Δύσει Μοναστῶν ὤφθης διδάσκαλος διά βίου τε καὶ λόγου τούτους παιδεύων. Ἀλλ᾽ ἱδρῶσι τῶν λαμπρῶν κατορθωμάτων σου τῶν παθῶν ἡμῶν τὸν ρύπον ἀποκάθαρον τῶν βοώντων σοι, χαίροις Πάτερ Βενέδικτε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου