Ὁσιομάρτυρας Κούξα, τῆς Λαύρας τῶν Σπηλαίων τοῦ Κιέβου, Φωτιστής τῶν Βιάτιτσων, Ἅγιος Ποιμήν ὁ Νηστευτής ὁ πνευματικός του πατέρας καί Ἅγιος Νίκων ὁ μαθητής του. Ήμέρα Μνήμης: 27 Άυγούστου καί 28 Σεπτεμβρίου.

Ὁσιομάρτυρας Κούξα, τῆς Λαύρας τῶν Σπηλαίων τοῦ Κιέβου, Φωτιστής τῶν Βιάτιτσων, Ἅγιος Ποιμήν ὁ Νηστευτής ὁ πνευματικός του πατέρας καί Ἅγιος Νίκων ὁ μαθητής του. Ήμέρα Μνήμης: 27 Άυγούστου καί 28 Σεπτεμβρίου.

Ἦταν ἀδελφός τῆς περιώνυμης Λαύρας τῶν Σπηλαίων τοῦ Κιέβου, Ἱερομόναχος στόν βαθμό καί ἔφερε τό ὄνομα Ἰωάννης. Φλεγόμενος ἀπό τόν πόθο τῆς ἱεραποστολῆς, κήρυξε τό Εὐαγγέλιο σέ περιοχές τῆς βόρειοανατολικῆς Ρωσίας, ὅπου ὑπῆρχαν φυλές παγανιστῶν, καί κυρίως στή φυλή τῶν Βιάτιτσων πού κατοικοῦσαν στήν περιοχή τοῦ ποταμοῦ Ὀκά, παραποτάμου τοῦ Βόλγα. Κούξα ὀνομάσθηκε ἀπό ἐκχριστιανισθέντες Βιατίτσιους, διότι στήν γλῶσσα τους «κούξα» σημαίνει «ἀπόστολος, φωτιστής».

Ὁ φλογερός ἱεραπόστολος (Κούξα) Ἰωάννης μέ τά πλήρη χάριτος καί θείου φωτισμοῦ κηρύγματά του καί τά θαύματά του, μετέτρεψε στή Χριστιανική Πίστη πλῆθος παγανιστῶν, ἀλλά ἔπεσε θῦμα τῆς ἀντιχριστιανικῆς μανίας ἄλλων, οἱ ὁποῖοι τόν ἀποκεφάλισαν μαζί μέ ἕναν μαθητή του ὀνόματι Νίκων, μετά ἀπό βασανιστήρια, τήν 27η Αὐγούστου 1215.

Τήν ἡμέρα τοῦ μαρτυρίου τοῦ Ἀγίου Κούξα, ὁ πνευματικός του πατέρας Ἅγιος Ποιμήν ὁ Νηστευτής στάθηκε στή μέση τῆς ἐκκλησίας τῆς μονῆς καί εἶπε δυνατά: "Ὁ ἀδελφός μας Κούξα σκοτώθηκε σήμερα". Ὁ Ἅγιος Ποιμήν πέθανε τήν ἴδια ἡμέρα.

Τό μαρτυρικό του Λείψανο μεταφέρθηκε καί ἐναποτέθηκε στήν Λαύρα, ὅπου καί σήμερα φυλάσσεται ἀδιάφθορο, κατατεθημένο στά Κοντινά Σπήλαια.

Ἡ μνήμη του τιμᾶται τήν 28η Σεπτεμβρίου, κοινῶς μετά τῶν λοιπῶν 72 Πατέρων, τῶν ὁποίων τά ἄφθαρτα Λείψανα ἀναπαύονται στά Κοντινά Σπήλαια.