Αγία Θεοδώρα η Βασίλισσα, η Αυγούστα, η Στερεώσασα την Ορθοδοξία. Ημέρα Μνήμης: 11 Φεβρουαρίου.

Αγία Θεοδώρα η Βασίλισσα, η Αυγούστα, η Στερεώσασα την Ορθοδοξία. Ημέρα Μνήμης: 11 Φεβρουαρίου.

Θεοδώραν Ἄνασσαν εὐσεβεστάτην,

Χριστὸς Βασιλεὺς ἀξιοῖ θείου στέφους.

Χαίροις, Θεοδώρα Πανευκλεής, Χαίροις Ευσεβείας Ανακήρυξις Αλήθης. Χαίροις Παρρησίαν Προς Θεόν Κεκτημένη, Αυγούστα Και Οσία Αειμακάριστε.

Η Αγία Θεοδώρα γεννήθηκε το 815 μ.Χ. στην Παφλαγονία της Μικράς Ασιάς. Απέκτησε με τον εικονομάχο αυτοκρατορα Θεόφιλο έναν υιό το Μιχαήλ και πέντε θυγατέρες τη Θέκλα, την Άννα, την Αναστασία, την Πουλχερία και τη Μαρία.

Η Αγία Αυτοκράτειρα Θεοδώρα διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην πολιτική και θρησκευτική πάλη γύρω από το ζήτημα της λατρείας ή όχι των εικόνων, που είχε ξεκινήσει ήδη από το 730 μ.Χ. από τον ιδρυτή της δυναστείας των Ισαύρων Λέοντα τον Γ'.

Η διαμάχη αυτή χώρισε το Βυζάντιο σε δύο μέρη στους εικονολάτρες και στους εικονομάχους. Ο αυτοκράτορας Θεόφιλος ακολούθησε εικονομαχική πολιτική. Με βασανιστήρια, διώξεις και καταστροφή ιερών κειμηλίων και εικόνων (π.χ. ασβέστωναν τις ιερές Εικόνες).

Η Αγία Αυτοκράτειρα Θεοδώρα έμεινε πιστή στις θρησκευτικές αρχές που είχε διδαχθεί από τους γονείς της και μαζί με τα παιδιά της κρυφά στα διαμερίσματα της αλλά και σ'επισκέψεις στην μητέρα της, απέδιδαν τις πρέπουσες τιμές στους Αγίους. Αποκαλούσαν μητέρα και παιδιά τις ιερές Εικόνες ''καλά νινιά'' για να μην καταλάβει κάτι ο αυτοκράτορας. Το 842 μ.Χ. ο αυτοκράτορας Θεόφιλος αρρώστησε βαριά από δυσεντερία τόσο που παραμορφώθηκε το στόμα του και ο λάρυγγάς του είχε βγει έξω.

Σε όραμά της η Αγία Αυτοκράτειρα Θεοδώρα είδε, την Άχραντο Θεοτόκο με το Θείο Βρέφος αγκαλιά, περιστοιχισμένη με λαμπροφορεμένους Αγγέλους, οι οποίοι έδερναν το Θεόφιλο ανελέητα. Καθώς ξύπνησε άκουσε το σύζυγο της να λέει αναστενάζοντας, ’’Αλίμονό σε μένα τον άθλιο και δυστυχή. Για τις αγίες Εικόνες με κτυπάνε’’. Η Αγία Θεοδώρα παρακαλούσε θερμά την εικόνα του Χριστού που είχε βγάλει από τα σεντούκια, να τον λυπηθεί.

Ξαφνικά ο Θεόφιλος άρπαξε και καταφιλούσε μια εικόνα, που σαν εγκόλπιο είχε κρεμασμένη ένας από τους παρευρισκομένους. Το θαύμα έγινε και το στόμα και ο λάρυγγάς του επανήλθαν στη φυσιολογική τους κατάσταση.

Με το θάνατο του συζύγου της το 842 ανέβηκε στο θρόνο ο ανήλικος υιός της Μιχαήλ σε ηλικία τριών ετών. Η Αυγούστα, ως επίτροπος του υιού της συγκρότησε και επικύρωσε τα πρακτικά της Ζ' Οικουμενικής Συνόδου της Νίκαιας (787), κατέβασε από τον πατριαρχικό θρόνο τον εικονομάχο Ιωάννη, τον έβδομο και ανέβασε το Μεθόδιο. Επίσης αποφασίστηκε η οριστική αναστήλωση των ιερών Εικόνων.

Έδωσε εντολή ν'αφεθούν ελεύθεροι από τις φύλακες και να επιστρέψουν από τις εξορίες όσοι εξαιτίας των εικόνων είχαν βασανισθεί και διωχθεί. Με απόφαση Συνόδου το 842, συγκεντρώθηκαν στην Αγία Σοφία όσοι Πατέρες, μοναχοί, κληρικοί είχαν διασωθεί από την αυτοκρατορική οργή και μ'επικεφαλής την Αγία Αυτοκράτειρα Θεοδώρα και τον υιό της Μιχαήλ, τέλεσαν λιτανεία των Ιερών Εικόνων με θυμιατά, λαμπάδες και επανέφεραν στους ναούς τις ιερές Εικόνες.

Η εκκλησία μας τιμά και εορτάζει αυτό το γεγονός κάθε χρόνο την πρώτη Κυριακή των Νηστειών, η οποία ονομάσθηκε Κυριακή της Ορθοδοξίας.

Όμως κηδεμόνας του Μιχαήλ ήταν ο αδερφός της Βάρδας, άνθρωπος ποταπός και ασεβής, που παρέσυρε σε ανόσιες πράξεις τον ανιψιό του. Αφού συκοφάντησε για κατάχρηση του αυτοκρατορικού ταμείου την Αγία Θεοδώρα και πως επιβουλευόταν τον υιό της, κατάφερε να ξεσηκώσει το Μιχαήλ εναντίον της και την έκλεισε στο μοναστήρι των Γαστρίων μαζί με τις κόρες της.

Εκεί εξανάγκασε τον Πάτρωνα, αδερφό της Αγίας Θεοδώρας να τις κάρει μοναχές, χωρίς τη θέλησή του, ενάντια στην ελευθερία του ατόμου και στους Ιερούς Κανόνες της Εκκλησίας. Έζησε έως την κοίμηση της εκεί, διαπρέποντας στο μοναχικό βίο όπως και στον αυτοκρατορικό με τις αρετές και την πιστή της, στηρίζοντας τις κόρες τις. H αληθινή της ευσέβεια και η ορθόδοξη πίστη της, δεν άφησαν την Αγία Θεοδώρα να παρασυρθεί από αλαζονεία, ματαιοδοξία για την βασιλική δόξα που είχε ζήσει, αλλά με πραγματική ταπείνωση έζησε εν Χριστώ.

Κοιμήθηκε στις 11 Φεβρουαρίου του 867, μετά την ανακομιδή το ιερό λείψανό της βρέθηκε άθικτο, ευωδίαζε μύρο και επιτελούσε πολλά θαύματα, η Εκκλησία μας την ανακήρυξε Αγία.

Το σεπτό σκήνωμα, φυλασσόταν έως το 1456 στην Κωνσταντινούπολη, μετά την πτώση της μεταφέρθηκε στον Μητροπολιτικό Ναό της Κέρκυρας.

Η μνήμη της τιμάται στις 11 Φεβρουαρίου Κάθε χρόνο, μετά από απόφαση του μακαριστού Μητροπολίτου Τιμοθέου Τριβιζά το 1984, την Κυριακή της Ορθοδοξίας τελείται ιερά λιτάνευση του σεπτού σκηνώματος της Αγίας Θεοδώρας στην πόλη της Κέρκυρας.

Επιπλέον πληροφορίες...

Την Α' Κυριακή των νηστειών, την Κυριακή της Ορθοδοξίας, η Αγία μας Εκκλησία εορτάζει με κάθε λαμπρότητα την αναστήλωση των Ιερών Εικόνων, η οποία σήμανε τη λήξη μιας εκατονταετούς φοβερής διαμάχης στο Βυζάντιο (726-842).

Πρωταγωνιστικό πρόσωπο στη λήξη της εικονομαχίας υπήρξε η Αγία Θεοδώρα η Αυγούστα, η οποία, ως επίτροπος του ανήλικου γιού της Μιχαήλ Γ', συγκάλεσε σύνοδο στην Κωνσταντινούπολη, η οποία επικύρωσε τις αποφάσεις της Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου, θέτοντας τέλος στη θεολογική διαμάχη και στους διωγμούς των ορθοδόξων από τους φανατικούς εικονομάχους.

Η Αγία Θεοδώρα γεννήθηκε στην Παφλαγονία της Μικράς Ασίας το 815. Ανήκε σε ευγενή και ευσεβή οικογένεια ορθοδόξων. Μαζί με την ευσέβειά της απέκτησε και σπουδαία μόρφωση. Η προσωπικότητά της εντυπωσίασε τον αυτοκράτορα Θεόφιλο (829-842), την οποία νυμφεύτηκε και απέκτησε μαζί της έναν γιο το Μιχαήλ και πέντε κόρες.

Όμως δυστυχώς ο Θεόφιλος ήταν εικονομάχος και συνέχισε την πολιτική των προκατόχων του, με απαγορεύσεις και διώξεις των ορθοδόξων. Αντίθετα η Αγία αυτοκράτειρα Θεοδώρα παρέμεινε πιστή ορθόδοξη και τιμούσε τις Άγιες Εικόνες με τα παιδιά της κρυφά στους γυναικωνίτες του παλατιού. Μάλιστα αναφέρει η παράδοση, πως μητέρα και παιδιά αποκαλούσαν τις Ιερές Εικόνες «καλά νινιά» για να μη καταλάβει κάτι ο αυτοκράτορας.

Το 842 ο Θεόφιλος είχε αρρωστήσει σοβαρά από δυσεντερία. Ήταν τόσο άσχημη η ασθένειά του ώστε οι γιατροί δε μπορούσαν να προσφέρουν καμιά βοήθεια στον αυτοκράτορα. Μάλιστα εξαιτίας της αρρώστιας του είχε παραμορφωθεί το πρόσωπό του και ο λάρυγγάς του είχε βγει έξω από το στόμα του. Η ευσεβής αυτοκράτειρα προσεύχονταν κρυφά τα βράδια μπροστά στην Ιερή Εικόνα της Θεοτόκου να λυπηθεί και να βοηθήσει τον αυτοκράτορα σύζυγό της, Κάποιο βράδυ και ύστερα από θερμή προσευχή είδε ένα φοβερό όνειρο: λαμπροφορεμένους Αγγέλους να χτυπάνε αλύπητα τον Θεόφιλο. Όταν έντρομη ξύπνησε άκουσε κραυγές από τον κοιτώνα του συζύγου της, ο οποίος έλεγε: «αλίμονο σε μένα τον άθλιο και δυστυχή, εξαιτίας των Αγίων Εικόνων με χτυπάνε»! Η Αγία Θεοδώρα μπήκε έντρομη στο δωμάτιο του Θεόφιλου, ξεχνώντας ότι είχε στα χέρια της την Εικόνα της Θεοτόκου. Τότε ο Θεόφιλος άρπαξε την Εικόνα, την οποία ασπάστηκε με δάκρια στα μάτια, παρακαλώντας την Μητέρα του Κυρίου να τον ελεήσει. Το θαύμα έγινε, σε λίγες ημέρες έγινε εντελώς καλά.

Το θαυμαστό αυτό γεγονός οδήγησε το Θεόφιλο να αλλάξει πολιτική, που όμως δεν πρόλαβε να εφαρμόσει, διότι λίγο αργότερα πέθανε. Το θρόνο του ανέλαβε ο μόλις τριών ετών γιός του Μιχαήλ, του οποίου την επιτροπεία, όπως προαναφέραμε, είχε αναλάβει η Αγία Θεοδώρα. Πρώτη της ενέργεια ήταν να αποκαταστήσει την ειρήνη στην Εκκλησία και να αναστηλώσει στους ναούς τις Ιερές Εικόνες, τις οποίες είχαν αφαιρέσει οι εικονομάχοι και είχαν ασβεστώσει τις τοιχογραφίες. Κατέβασε από τον πατριαρχικό θρόνο τον εικονομάχο Ιωάννη και ανέβασε το Μεθόδιο. Διέταξε τέλος να βγουν από τις φυλακές και να ανακληθούν από τις εξορίες όλοι οι ορθόδοξοι ομολογητές της ταραγμένης εκείνης εποχής.

Την Α΄ Κυριακή των Νηστειών, στις 18 Φεβρουαρίου του 842, συγκεντρώθηκαν  στον περίλαμπρο ναό της Αγίας Σοφίας όσοι πατέρες, μοναχοί, κληρικοί είχαν γλυτώσει από τους διωγμούς των εικονομάχων, με επικεφαλής την αυτοκράτειρα και τον υιό της Μιχαήλ και πλήθος πιστών έκαμαν την επίσημη ανακοίνωση λήξης της εικονομαχίας και την αναστήλωση των Ιερών Εικόνων. Την ίδια  ημέρα με δάκρια χαράς και συγκινήσεως έγινε η πρώτη περιφορά των Ιερών Εικόνων. Σε ανάμνηση αυτής της περιφοράς, στο εξής περιφέρονται σε όλους τους ορθόδοξους ναούς οι Ιερές Εικόνες και εορτάζεται λαμπρά με ιδιαίτερο τελετουργικό το μεγάλο γεγονός ως τα σήμερα.

Αργότερα ο αδελφός της Βάρδας κηδεμόνας και αυτός του Μιχαήλ δημιούργησε μεγάλα προβλήματα στο παλάτι. Ανήθικος, ασεβής και ραδιούργος, όπως ήταν, παρέσυρε τον νεαρό αυτοκράτορα ανεψιό του σε πράξεις ακολασίας και ασέβειας, για τις οποίες η ευσεβής Αγία Θεοδώρα αντέδρασε έντονα. Δυστυχώς ο Μιχαήλ συντάχτηκε με το Βάρδα και εναντιώθηκε στην ευσεβή και συνετή μητέρα του. Ο Βάρδας αποφάσισε να θέσει στο περιθώριο την ενοχλητική αυτοκράτειρα. Γι’ αυτό οργάνωσε συκοφαντική εκστρατεία εναντίον της. Την κατηγόρησε για δήθεν κατάχρηση του αυτοκρατορικού ταμείου και για δήθεν απόπειρα δολοφονίας του υιού της, καταφέρνοντας να υπογράψει ο Μιχαήλ διάταγμα καθαίρεσής της από αυτοκράτειρα και τον βίαιο εγκλεισμό της στη Μονή των Γαστρίων, μαζί με τις  κόρες της.

Εξανάγκασε τον αδελφό της Αγίας Θεοδώρας Πάτρωνα, να ντύσει μοναχές την ίδια και τις κόρες της, χωρίς να τη θέλησή τους, όπως προβλέπουν οι μοναχικοί κανόνες. Η Αγία Θεοδώρα έζησε στη Μονή, ως την κοίμησή της, διαπρέποντας στη μοναχική ζωή. Με ταπείνωση και ανεξικακία αντιμετώπισε την απομόνωσή της, την οποία θεώρησε ως δώρο Θεού για τη σωτηρία της.

Κοιμήθηκε γαλήνια στις 11 Φεβρουαρίου του 867. Μετά από λίγα χρόνια έγινε ανακομιδή του σεπτού της λειψάνου, το οποίο βρέθηκε άφθαρτο και να ευωδιάζει, ποιώντας πολλά θαύματα.

Το σεπτό της σκήνωμα μεταφέρθηκε από τον Άγιο Φώτιο τον Μέγα στην Κωνσταντινούπολη, όπου φυλασσόταν ως την άλωση. Το 1456 μεταφέρθηκε στην Κέρκυρα, όπου φυλάσσεται ακέραιο στον μητροπολιτικό ναό του νησιού, ως πολύτιμο κειμήλιο, αγιάζοντας τους πιστούς. Η μνήμη της τιμάται στις 11 Φεβρουαρίου. Την Κυριακή της Ορθοδοξίας γίνεται λιτανεία του στην πόλη της Κέρκυρας με κάθε μεγαλοπρέπεια. 

Ἀπολυτίκιον

Ἦχος πλ. α’. Τὸν συνάναρχον Λόγον.

Δωρεῶν τῶν ἐνθέων οὖσα ἐπώνυμος, τὴν Ἐκκλησίαν φαιδρύνεις βασιλικαὶς δωρεαίς, ὡς θεόγλυπτος εἰκὼν θείας φρονήσεως, τῶν γὰρ Εἰκόνων τῶν σεπτῶν, τὴν τιμὴν ὡς σχετικήν, ἐτράνωσας Θεοδώρα, τῶν Βασιλίδων ἄκρατης, τῶν Ὀρθοδόξων ἐγκαλλώπισμα.